זיי זײַנען זיך צונויפֿגעפֿאָרן, די צען טשערעמעיעווער, פֿון ברוקלין, פֿון בראָנקס, פֿון וויליאַמסבורג, פֿון דאַון־טאַון, פֿון באָראָ־פּאַרק און פֿון בראָנזוויל. מיט פֿיל נײַגעריקייט, מיט גרויס בענקשאַפֿט, מיט ציטערניש און פֿלאַטערניש.
ס׳ווילט זיך זען איינער דעם אַנדערן. מע האָט אַזוי פֿיל דורכגעמאַכט פֿאַר די לעצטע צוויי יאָר. און אויף דער שיף האָבן זיי דאָך זיך געהאַלטן צוזאַמען, ווי אייגענע ברידער. וואָס איז געוואָרן פֿון יעדן איינעם? ווי אַזוי קוקט אויס דער און יענער? מע וועט אויך זען גאָלע היימישע ייִדן. אַזוי פֿיל היימישע ייִדן זײַנען פֿאַר די לעצטע יאָרן געפֿאָרן קיין אַמעריקע פֿון טשערעמעיעוו. אייניקע פֿון די צען לאַנדסלײַט געדענקען נאָך זייער קלאָר יענעם אינדערפֿרי, ווען פּיני מוטשניק איז אָפּגעפֿאָרן פֿון טשערעמעיעוו קיין אַמעריקע… יענעם אינדערפֿרי: דאָס גאַנצע שטעטל שטייט פֿאַר פּיני מוטשניקס הויז. די פּיניכע האַלט אין איין וויינען. די קינדערלעך קוקן מיט דערשראָקענע פּנימלעך… פֿײַוויש דער בעל־עגלה האַלט קוים אײַן די פֿערד. פּיני מוטשניקס רויטע באָרד איז פֿול מיט יסורים… ער וואַרפֿט דעם לעצטן בליק צו זײַן ווײַב, צו זײַנע קינדערלעך, און נאָך אַ מאָל צו זײַן ווײַב. ער וואַרפֿט דעם לעצטן בליק צו די ייִדן פֿון שטעטל. ער פֿאָרט קיין אַמעריקע, פּיני מוטשניק… קיין אַמעריקע, פּיני מוטשניק… קיין אַמעריקע פֿאָרט ער…
וואָס זשע איז אַזוינס דאָס אַמעריקע? האָט מען דעמאָלט געטראַכט…
איצטער זײַנען שוין אַלע אין אַמעריקע. אָבער ס׳איז ניט די אַמעריקע, ווי זיי האָבן געזען אין זייערע קינדערישע פֿאַנטאַזיעס. יענע אַמעריקע איז געווען עפּעס אַ ווײַט, וווּנדערלעך לאַנד. אָט פּונקט ווי די וואָלקנס אין הויכן הימל אין אַ זומער בײַ טאָג, וואָס נעמען אָן פֿאַרשיידענע געשטאַלטן. אַלץ, וואָס מע ווינטשעוועט זיך, קאָן מען דאָרטן זען. מע קאָן זען דעם בית־המקדש, און שלמה המלכס פּאַלאַץ, און אַ גאָרטן מיט ביימער, און ייִדן גייען פֿון מצרים, און אַ גאַנצע שטאָט מיט אַזוינע טורעמדיקע פּאַלאַצן…
פּיני מוטשניק מיט דער רויטער באָרד איז אַוועקגעפֿאָרן מיט יאָרן און יאָרן צוריק קיין אַמעריקע. שפּעטער איז די פּיניכע מיט אירע קינדער אויך אַוועקגעפֿאָרן.
אייניקע געדענקען אויך זייער קלאָר, ווען בן־ציון סופֿר איז אַוועקגעפֿאָרן. בן־ציון דער סופֿר, אַ הויכער ייִד מיט אַזאַ שיינער באָרד, מיט אַזאַ בנעימותדיק קול. האָט ליב געהאַט שׂימחות־תּורה צונויפֿנעמען די קינדערלעך, זיי הייסן זיך אָננעמען בײַ די הענט און מאַכן אַ ראָד אַרום באַלעמער. בן־ציון סופֿר איז געשטאַנען פֿון אויבן און געשריִען:
— צאָן־קדשים, הייליקע שעפּסעלעך, פֿרייט זיך מיט גאָטס תּורה!
וועלן זיי שוין איצט, אויף דעם דאָזיקן טשערעמעיעווער באָל און קאָנצערט, זיך זען מיט דעם פּיני מוטשניק. זיי וועלן זיך אויך זען מיט בן־ציון סופֿר, וועמען מע האָט קינדווײַז אַזוי ליב געהאַט…
האָט יעדער איינער פֿון דער חבֿרה זיך אַרײַנגעאײַלט אין זאַל אַרײַן מיט גרויס האַרץ־קלאַפּעניש, מיט אַזאַ פּײַנלעך־זיסער דערוואַרטונג… מע איז אַרײַן אינעווייניק, אין דעם ליכטיקן, גרויסן, פֿאַרפּוצטן זאַל, און ס׳איז גאָרניט דאָס, וואָס מע האָט זיך פֿאָרגעשטעלט אין פֿאָרויס. ס׳איז גאָר אַקוראַט, ווי מע איז אַרײַנגעפֿאַלן ניט אויפֿן אמתן אַדרעס. נאָר פֿרעמדע ייִדן אין דעם דאָזיקן פּלאַץ, וווּהין מע האָט מיט אַזוי פֿיל האַרץ־פֿלאַנטערניש זיך געאײַלט… ניטאָ קיין סימן פֿון טשערעמעיעוו… ניין, מע האָט, ווײַזט אויס, געמאַכט אַ טעות… דאָס איז ניט דער טשערעמעיעווער באָל און קאָנצערט…
אָבער דאָרטן זיצט משה, און אָט דאָרטן דרייט זיך אַרום דעיוו, און אָט איז אויך מאַניע.
— משה, משה, וואָס מאַכסטו, משה?
— און דו, פֿרויקע? וואָס מאַכסטו?
— און אָט איז ברוך. פֿעט געוואָרן, ברוך.
— שאַט, און אָט איז יאָסל. ער איז קראַנק, צי וואָס? קוים וואָס ער גייט.
— און אָט איז וועווקע. כאַ, כאַ, כאַ, וועווקע טאַפּער.
מע קלאַפּט זיך אין די פּלייצעס. מע באַטראַכט, מע באַשמעקט זיך. מע נעמט זיך אַרום. מע שפּאַסט. מע לאַכט. מע דערפֿילט נאָך דעם טעם פֿון יענער חבֿרשאַפֿט אויף דער שיף. מע דערפֿילט נאָך דעם טעם פֿון ים. פֿון די אַלע רייד, וואָס מע האָט גערעדט אויפֿן וועג.
— גוט, וואָס מע זעט זיך.
— דעם אמת געזאָגט, שוין געבענקט.
וועווקע טאַפּער, זע, זע. מיט אַ דימענט־שפּילקע אויפֿן טאַי (קראַוואַט), כאַ, כאַ, כאַ, וואָלט מען זיך געווען גערעכט אויף אים? סעי, וועווקע, אַ בראַנד אויף דיר!…
וועווקע טאַפּער. ס׳איז אים הייס פֿון גרויס נחת. ער שוויצט סכּנות. ער וויל זיך קושן מיט יעדן איינעם. ווער עס לאָזט זיך, דעם באַפֿאַלט ער און מאַכט נאַס אַ באַק.
— הי, הי, הי, משה, משה, נאָך דיר האָב איך געבענקט. משה, משה, זע נאָר, ביסט דאָ.
[…]
Read more: http://blogs.yiddish.forward.com/oyneg-shabes/197045/#ixzz4AT8EXf2E
