די קורצע אָבער אינטענסיװע אױפֿבלי־תּקופֿה פֿונעם ייִדישן אַװאַנגאַרד אין מאָלערײַ, טעאַטער און ליטעראַטור פֿאַרבלײַבט שױן עטלעכע צענדליק יאָר אַ באַליבטע טעמע אין דער ייִדישער פֿאָרשונג.
דער דאָזיקער אינטערעס איז לכתּחילה אַנטשטאַנען אין אַמעריקע און ישׂראל, אָבער אין די לעצטע יאָרן האָבן זיך װיכטיקע פֿאָרשונגען דערשינען אױך אין אײראָפּע׃ אין פּױלן, רוסלאַנד, דײַטשלאַנד, אוקראַיִנע און װײַסרוסלאַנד. יעדער צענטער פֿון ייִדישער אַװאַנגאַרד־פֿאָרשונג האָט אַן אײגענעם פֿאָקוס און צוגאַנג, װאָס האָט כּסדר צו טאָן מיט דער לאָקאַלער אײגנטימלעכקײט.
אין מאָסקװע האָט מען דעם צענטער פֿאַר אַװאַנגאַרד־פֿאָרשונג געשאַפֿן בײַם נײַעם ייִדישן מוזײ, און אַזױ האָט די גאַנצע רוסישע אַװאַנגאַרד־קונסט באַקומען אַ ייִדישן „טעם”. אָבער לרובֿ האָבן די אױסשטעלונגען און אונטערנעמונגען פֿונעם צענטער אַ קנאַפּן שײַכות צו ייִדישע טעמעס. שטילערהײט דערקלערט מען, אַז אַזױ װעלן זײ צוציִען אַ גרעסערן אַלגעמײנעם עולם, װאָס װאָלט אַנדערש ניט געהאַט קײן אינטערעס אין ספּעציפֿישע ייִדישע ענינים.
אין פּױלן, דאַכט זיך, איז דער מצבֿ אַ פֿאַרקערטער. דאָ דינט דװקא די ייִדישע טעמאַטיק װי אַ צוקערקע, װאָס װעקט אױף אינטערעס און אױפֿמערקזאַמקײט פֿונעם ברײטערן פּובליקום.
אײנער פֿון די װיכטיקסטע צענטערס פֿון ייִדישן און פּױלישן אַװאַנגאַרד איז געװען לאָדזש, אַ שטאָט װאָס איז אױפֿגעקומען אינעם נײַנצנטן יאָרהונדערט צוליב דער טעקסטיל־אינדוסטריע. אױפֿן שװעל פֿונעם צװאַנציקסטן יאָרהונדערט איז לאָדזש געװאָרן די הײם פֿאַר דער װיכטיקסטער פּױלישער אַװאַנגאַרד־גרופּע „יונג־ייִדיש”. הײַנט־צו־טאָג פֿאַרמאָגן די לאָדזשער מוזײען רײַכע זאַמלונגען פֿון דער אַװאַנגאַרד־קונסט פֿון די 1920ער יאָרן, און דװקא דאָ איז אין 2010 פֿאָרגעקומען אַ װיכטיקע אױסשטעלונג פֿונעם ייִדישן אַװאַנגאַרד. די טעמע האָט געהײסן „פּאָליאַק, ייִד, קינסטלער׃ אידענטיטעט און אַװאַנגאַרד”, און הגם מען האָט ניט אַװעקגעשטעלט קײן פֿראַגע־צײכנס, האָט דער טיטל געקלונגען װי אַ שאלה, ניט װי אַ תּשובֿה.
נאָך עקספּאָנאַטן פֿון דער אױסשטעלונגדי 1920ער יאָרן איז געװען די צײַט פֿון זוכענישן נאָך נײַע אידענטיטעטן ניט נאָר אין דער ייִדישער, אָבער אױך אין דער פּױלישער סבֿיּבֿה. פּױלן האָט אָקערשט געהאַט באַקומען אומאָפּהענגיקײט פֿון דער רוסישער, עסטרײַכישער און דײַטשישער אימפּעריעס, און אײנצײַטיק איז די פּױלישע מלוכה געװאָרן אַ בעל־הבית איבער אירע אײגענע מינאָריטעטן — די אוקראַיִנער, די װײַסרוסן און די ייִדן. דער ענין פֿון מינאָריטעטן איז פֿאַרבליבן אַ הײסע פּאָליטישע פּראָבלעם אין משך פֿון דער גאַנצער „צװײטער פּױלישער רעפּובליק”, און האָט ביז איר סאַמע סוף ניט באַקומען קײן תּיקון.
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/198718/yiddish-avant-garde-in-poland-and-russia/#ixzz4HiqeA64I
