מיט אַ פֿערטל יאָרהונדערט צוריק האָב איך צום ערשטן מאָל זיך צונויפֿגעשטויסן מיט אַ כּמו־געזעלשאַפֿטלעכער ייִדישער אָרגאַניזאַציע. דעמאָלט האָב איך נאָך געוווינט אין מאָסקווע און קיין דערפֿאַרונג פֿון האָבן צו טאָן מיט דער מערבֿדיקער וועלט איז בײַ מיר כּמעט ניט געווען. די אָרגאַניזאַציע, וועלכע האָט בײַ מיר דעמאָלט אַרויסגערופֿן אַזאַ פֿאַרוווּנדערונג, איז געווען דער „וועלט־ראַט פֿאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור‟. עס האָט מיך שאָקירט, אַז דאָס איז געווען אַ גרופּע לײַט, וועלכע קיינער האָט ניט אויסגעוויילט. פּינקטלעכער, האָבן זיי אויסגעוויילט זיך אַליין און ערגעץ געקראָגן געלט פֿאַר זייער טעטיקייט, וועלכע איז, גאָט צו דאַנקען, געווען גאַנץ ניצלעך.
הײַנט קען איך ברענגען אַ לאַנגע רשימה אַזעלכע אָרגאַניזאַציעס, וועלכע מאַכן אַן אָנשטעל, אַז זיי רעפּרעזענטירן אַ ברייטן עולם, אָבער, אין דער אמתן, זײַנען זיי אָפּהענגיק ניט פֿון דעם דאָזיקן ברייטן עולם, נאָר פֿון די יחידים צי אינסטיטוציעס, וואָס פֿינאַנצירן זייער טעטיקייט. בראָש אַזעלכע אָרגאַניזאַציעס שטייען דערפֿאַרענע „פּראָפֿעסיאָנעלע ייִדן‟, גאַנץ אָפֿט סימפּאַטישע, וועלכע פֿאַרשטייען ווי אַזוי צו פֿירן אַזאַ געשעפֿט.
אין געוויסע פֿאַלן, אָבער, קאָמבינירן די אָנפֿירער פֿון אַזעלכע אָרגאַניזאַציעס צוויי פֿונקציעס — אי פֿון דעם ראָש, אי פֿון דעם ספּאָנסאָר. אייניקע רײַכע ייִדן האָבן ליב צו זײַן אויך ייִדישע כּלל־טוער. זייער ברייט איז עס פֿאַרשפּרייט, אַ שטייגער, אין דעם געוועזענעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד. ס’איז שווער צו זאָגן, צוליב וואָס דער אָדער יענער קורח טוט עס. בײַ אייניקע איז עס אַן אויפֿריכטיקע אָפּשפּיגלונג פֿון זייערע ייִדישע סענטימענטן; בײַ אַנדערע איז עס אַ מעגלעכקייט זיך אויספֿײַנען, צו באַזאָרגן פֿאַר זיך אַן אָרט אין דעם וועלט־קלוב פֿון רײַכע ייִדן און, בכלל, וויכטיקע מענטשן; אָדער עס מישן זיך צונויף ביידע צילן.
הײַיאָר, אין אויגוסט, וועט מען, בלי־ספֿק, ניט פֿאַרגעסן צו פֿײַערן דעם 80סטן יוביליי פֿון דעם ייִדישן וועלט־קאָנגרעס. דער „פֿאָרווערטס‟ האָט געשריבן דעם 13טן אויגוסט 1936, אַז דער נײַ־געשאַפֿענער קאָנגרעס האָט געשטרעבט צו „ווערן אַ שטענדיקע קערפּערשאַפֿט, וואָס זאָל האַנדלען פֿאַר די ייִדישע קהילות איבער דער גאַנצער וועלט איבער געמיינזאַמע פֿראַגן‟. גאָר ניט אַלע זײַנען געווען אַנטציקט פֿון דער דאָזיקער אידעע — צו האָבן אַזאַ זעלבסטבאַשטימטע אַמביציעזע קערפּערשאַפֿט. אָבער זי עקזיסטירט ביזן הײַנטיקן טאָג און האָט באמת פֿאַרכאַפּנדיקע זײַטלעך אין איר געשיכטע.
[…]
