װען עס גײט אין ליטעראַרישע מוזײען, דערמאָנט מען זיך אָפֿט מאָל אָט די צװײ שורות פֿונעם דײַטשישן דיכטער געטע: „װער דעם דיכטער װיל פֿאַרשטײען, מוז אין דיכטערס לאַנדע גײען‟. די דאָזיקע װערטער זײַנען שײך צו שלום־עליכם ניט װײניקער װי צו אַנדערע מחברים. און די אָנטײלנעמער פֿון דער שלום־עליכם קאָנפֿערענץ, װאָס איז פֿאָרגעקומען סוף־יוני אין קיִעװ, האָבן געהאַט אַ געלענגהײט צו באַזוכן די שטאָט פּערעיאַסלעװ, װוּ שלום־עליכם איז געבױרן געװאָרן און האָט פֿאַרבראַכט אַ טײל פֿון זײַן יוגנט.
שלום־עליכמס „לאַנד‟ ליגט אױפֿן לינקן ברעג פֿונעם טײַך דניעפּער, און דאָס איז טאַקע װיכטיק בײַם פֿאַרשטײן זײַנע װערק און זײַן גאַנצן װעלטבאַנעם. להיפּוך צו דעם רעכטן ברעג, װוּ ייִדן האָבן זיך באַזעצט שױן אינעם 16טן־17טן יאָרהונדערט אונטער דער פּױלישער מאַכט, איז דער לינקער ברעג געװען „ייִדן־פֿרײַ‟ ביזן שװעל פֿונעם 19טן יאָרהונדערט. לאַנגע יאָרן האָט דאָ געפּראַװעט די קאָזאַקישע מלוכה, װאָס איז געװען פֿאַרבונדן מיט מאָסקװע. די קאָזאַקן האָבן פֿײַנט געהאַט ייִדן און זײ ניט דערלאָזט לעבן אױף זײער ערד. ערשט װען די גאַנצע אוקראַיִנע (חוץ גאַליציע און בוקאָװינע) איז אַרײַן אין דער רוסישער אימפּעריע סוף 18טן יאָרהונדערט, האָט די רוסישע מאַכט אַרײַנגעשלאָסן אָט די שטחים, די פּאָלטאַװער און טשערניגאָװער גובערניעס, אינעם ייִדישן תּחום־המושבֿ.
דװקא דערפֿאַר דערמאָנט זיך שלום־עליכם אַזױ אָפֿט אָן די באַרימטע קאָזאַקישע העטמאַנען (אָנפֿירער) באָגדאַן כמעלניצקי און איװאַן מאַזעפּאַ. אין די פֿריִערע װערק זײַנע האָט ער אַפֿילו אױסגעטראַכט אַ שטאָט מיטן נאָמען מאַזעפּעװקע, װאָס איז שפּעטער מגולגל געװאָרן אין כּסרילעװקע. דאָ קומט פֿאָר די האַנדלונג פֿון זײַנע ערשטע „ייִדישע‟ ראָמאַנען: „סטעמפּעניו‟ און „יאָסעלע־סאָלאָװײ‟, און מען קאָן אין זײ דערקענען אײניקע טאָפּאָגראַפֿישע פּרטים פֿון פּערעיאַסלעװ. אין זײַן אױטאָביאָגראַפֿיע „פֿונעם יריד‟ באַשרײַבט שלום־עליכם דעם רושם פֿון דער שטאָט, װאָס ער האָט געזען נאָך זײַן אומקערן זיך פֿון קלײן שטעטל װאָראָנקע: „הײַנט דער מאַרק, די קלױסטערס און, להבֿדיל, די בתי־מדרשים מיט די שולן, און אַפֿילו די מענטשן — אַלע און אַלץ איז אַזױ גרױס און אַזױ שײן און אַזױ רײן און אַזױ יום־טובֿדיק פֿרײלעך!‟
אינעם סאַמע צענטער פֿון פּערעיאַסלעװ האָט זיך אָפּגעהיט אַ צװײ־שטאָקיקע ציגלענע געבײַדע פֿון דער אַמאָליקער שיל, װוּ עס געפֿינט זיך איצט אַ פֿאַבריקל אױף כמעלניצקיס נאָמען. אָבער די דאָזיקע שיל איז געבױט געװאָרן ערשט אין 1901, װען שלום־עליכם האָט שױן לאַנג געהאַט פֿאַרלאָזט זײַן הײמשטאָט. עד־היום בלײַבט דאָס דער אײנציקער זכר פֿונעם אַמאָליקן ייִדישן „כּרך‟, װאָס האָט געמאַכט אַזאַ רושם אויפֿן יונגן שלום ראַבינאָװיטש. און ניט װײַט פֿון דער שיל שטײט טאַקע אַ גרױסער קלױסטער, אױפֿגעבױט אינעם 17טן יאָרהונדערט בעת דער קאָזאַקישער שליטה. דװקא דער דאָזיקער קלױסטער פֿיגורירט אינעם ראָמאַן „סטעמפּעניו‟, און אין זײַן גאָרטן האָט מסתּמא דער יונגער שלום מיט זײַן ברודער געגנבֿעט עפּעלעך. אַזױ אַרום איז פּערעיאַסלעװ ניט קײן טיפּיש ייִדיש שטעטל, נאָר טאַקע אַ שטאָט מיט אַן אײגענעם פּנים און אַן אַלטער געשיכטע.
