ליבער ד״ר בערגער,
איך פֿרעג װײַל במשך פֿון די יאָרן מאַכן זיך בײַ מיר פֿאַרשײדענע אױסדריקונגען פֿון אַזאַ פּחד. קינדװײַז האָב איך געליטן פֿון הונדערטער אױסשיטן אױף דער הױט, און ווי אַ דערװאַקסענער — ווער איך באַוואָרפֿן מיט קורץ־דױערנדיקע, פֿאַרבלענדנדיקע קאָפּװײטיקן. כ׳קען אָבער עפּעס נישט דערגײן, װאָס פֿאַר אַ שײַכות זאָלן די אַנגסטן האָבן מיטן בלוטדרוק. װען מע קאָנטראָלירט מײַן בלוטדרוק איז ער תּמיד אין אָרדענונג. דער דאָקטער זאָגט מיר, אַז איך לײַד פֿון אָרטאָסטאַסיס.
ניקאָלאַס גרידער
מילוואָקי, וויס’
טײַערער ניקאָלאַס,
לאָמיר אָנהײבן מיט קמץ־אלף אָ, פֿאַר די װאָס זײַנען נישט באַקאַנט מיט די טערמינען. בײַ טײל מענטשן (מערסטנס בײַ עלטערע לײַט), פֿאַלט דער בלוטדרוק בײַם אױפֿשטעלן זיך. דאָס רופֿט מען אָרטאָסטאַטישע היפּאָטענסיע, װאָס דאָס איז טײַטש, פּשוט, דער נידעריקער בלוטדרוק בײַם אויפֿשטעלן זיך. פֿאַראַן אױך ענלעכע סינדראָמען. בײַ געוויסע מענטשן, צום בײַשפּיל, ווען מע שטייט אויף, פֿאַלט נישט דער בלוטדרוק, אָבער דאָס האַרץ הייבט אָן גיכער צו קלאַפּן.
פֿאַראַן אַ סך מעדיצינישע פּראָבלעמען וואָס זײַנען אפֿשר פֿאַרבונדן מיטן נידעריקן בלוטדרוק בײַם אויפֿשטעלן זיך. בײַ אַ געזונטן מענטש וואָס שטעלט זיך אויף, זאַמלט זיך דאָס בלוט אין די פֿיס. דער קערפּער „כאַפּט זיך‟, אַז ס’פֿעלט (דערווײַל) בלוט אין די בלוטגעפֿעסלעך און דערפֿאַר הייבט אָן דאָס האַרץ גיכער צו קלאַפּן. דערבײַ ציִען זיך צונויף די בלוטגעפֿעסלעך, ווערט במילא דער בלוטדרוק ווידער נאָרמאַליזירט.
בײַ אַ מענטש מיט דער אָרטאָסטאַטישער היפּאָטענסיע, ווידער, קען די סיבה דערפֿאַר זײַן איינע פֿון די ווײַטערדיקע: אָדער פֿעלט דעם קערפּער גענוג פֿליסיקייט (ווען מע לײַדט, למשל, אויף אַ שווערער אינפֿעקציע; אָדער מע האַלט אין איין ברעכן), אָדער מע לײַדט פֿון אַ געוויסער קרענק, וווּ די נערוון שיקן נישט צוריק ווי געהעריק די סיגנאַלן פֿון די פֿיס (צום בײַשפּיל, אין צוקערקרענק), און דערפֿאַר קען דער קערפּער נישט רעגולירן דעם בלוטדרוק ווי ס׳באַדאַרף צו זײַן.
דאַכט זיך מיר אָבער, כאָטש פֿון דער ווײַטנס (כ׳בין דאָך פֿאָר אַ קאָלומניסט, נישט אײַער דאָקטער), אַז איר זײַט געוויינטלעך אַ געזונטער. איר פֿרעגט וועגן פּחד. כ’בין מסופּק, צי דער פּחד קען אַליין אַרויסרופֿן דעם גענויעם פֿענאָמען פֿון נידעריקן בלוטדרוק ווען מע שטעלט זיך אויף. ס’איז אָבער ווײַט נישט אוממעגלעך — דער גוף און דער מוח זײַנען דאָך געקניפּט און געבונדן. איר דערמאָנט אַ מעדיקאַמענט פֿאַר בלוטדרוק, און דאָס קען אָפֿט יאָ אַרויסרופֿן אַזעלכע סימפּטאָמען.
אמת איז אויך, אַז אַנגסטן רופֿן אָפֿט מאָל אַרויס אַלגעמיינע, נישט ספּעציפֿישע סימפּטאָמען (האַרצקלאַפּעניש, שווינדלענישן אין קאָפּ, אַ קאַלטן שווייס), וואָס מע קאָן פּלאָנטערן מיטן אָרטאָסטאַסיס.
על רגל אַחת איז מײַן ענטפֿער — אפֿשר. אויב איר זענט בטבֿע געזונט, פֿרעגט אײַער דאָקטער, צי אפֿשר קענט איר נעמען אַ שטיקל איבעררײַס פֿון אײַער מעדיקאַמענט, אויב דאָס וועט העלפֿן אָפּשוואַכן די סימפּטאָמען. זאָל זײַן מיט מזל!
Read more: http://blogs.yiddish.forward.com/dr-berger-answers-your-health-questions#ixzz4EgPVwGPW
