ייִדיש און דײַטשיש האָבן אַ לאַנגע און קאָמפּליצירטע געשיכטע פֿון קעגנזײַטיקע באַציִונגען.
בעת ייִדישע לינגװיסטן און ליטעראַטן האָבן זיך באַמיט צו דערװײַזן, אַז ייִדיש איז אַ שפּראַך פֿאַר זיך, האָבן די דײַטשישע מחברים, און ייִדישע משׂכּילים בתוכם, געטענהט, אַז ייִדיש איז ניט מער װי אַ צעקאַטלעטשעטער דײַשטישער דיאַלעקט. אין דער דײַטשישער ליטעראַטור האָט ייִדיש געשפּילט אַן אײגנאַרטיקע ראָלע פֿון אַ סימן פֿון אַלטפֿרענקישער ייִדישקײט אין דער רײד פֿון ייִדישע געשטאַלטן. װי עס באַװײַזט די דײַטשישע לינגװיסטקע לאה שעפֿער, האָבן די דײַטשישע מחברים געשאַפֿן אַ ספּעציעלן “פֿיקטיװן” ליטעראַרישן לשון כּדי נאָכצומאַכן די אמתדיקע ייִדישע בעל־פּהיִקע שפּראַך, װאָס זאָל אײנצײַטיק זײַן פֿאַרשטענדלעך פֿאַרן אַלגעמײנעם דײַטשישן לײענער.
דער דאָזיקער דײַטשישער “ליטעראַטור–ייִדיש” האָט זיך אױסגעפֿורעמט אינעם נײַצנטן יאָרהונדערט אינעם ברײטערן אידעאָלאָגישן גערעם פֿונעם דײַטשישן אַנטיסעמיטיזם. אָבער שפּעטער איז די דאָזיקע פֿיקטיװע שפּראַך איבערגענומען געװאָרן אױך דורך דײַטשיש־ייִדישע מחברים.
שעפֿער אַנטדעקט שפּורן פֿון דער דאָזיקער שפּראַך בײַ די קלאַסישע דײַטשישע שרײַבער, אַזעלכע װי געאָרג ביוכנער, גוסטאַװ פֿרײַטאַג און טאָמאַס מאַן. לרובֿ אָבער געפֿינט מען די דאָזיקע שפּראַך אין דער דײַטשישער שונד־ליטעראַטור, װאָס די פֿאָרשערין אַנאַליזירט דורך סטאַטיסטישע דיגיטאַלע מעטאָדן. מערבֿ־ייִדיש האָט ניט פֿאַרמאָגט קײן אײגענע אַנטװיקלטע ליטעראַטור און איז בהדרגה אונטערגעגאַנגען אין די דײַטשישע לענדער אין משך פֿונעם נײַנצנטן יאָרהונדערט. די פֿראַגע, װאָס זי שטעלט אין איר פֿאָרשונג, איז אַזאַ׃ װי װײַט האָט די דאָזיקע קינסטלעכע שפּראַך אָפּגעשפּיגלט דעם אמתדיקן מערבֿ–ייִדיש, װאָס האָט דעמאָלט נאָך געלעבט אין דער דײַטשיש־ייִדישער סבֿיבֿה?
שעפֿערס פֿאָרשונג נעמט אין באַטראַכט אַלע אַספּעקטן פֿון שפּראַך־װיסנשאַפֿט׃ לעקסיקאָלאָגיע, מאָרפֿאָלאָגיע, סינטאַקס און פאָנאָלאָגיע. זי האַלט, אַז דװקא אינעם פֿיקטיװן דײַטשישן “ליטעראַטור־ייִדיש” האָבן זיך אָפּגעהיט אײגנאַרטיקע לינגװיסטישע פּרטים פֿונעם מערבֿ–ייִדיש, הגם מען דאַרף זײַן אָפּגעהיט מיט די דאָזיקע רעקאָנסטרוקציעס.
נאָכמאַכונגען פֿונעם בעל־פּהיִקן ייִדיש באַװײַזן זיך אין דער דײַטשישער ליטעראַטור אַרום זיבעצנטן יאָרהונדערט. ביז דעמלט טרעפֿט מען גאָר אַן אַנדערן פֿענאָמען, אַ נאָכגעמאַכטן לשון־קודש. אָבער להיפּוך צו ייִדיש, װאָס האָט געקלונגען פֿאַרשטענדלעך פֿאַרן דײַטשישן אױער, איז לשון־קודש געװען לגמרי פֿרעמד, און מען האָט אים פּשוט נאָכגעמאַכט דורך אומזיניקע קלאַנגען.
אין תּוך גענומען איז דער ענין פֿון דער עכטקײט פֿון דעם דײַטשישן “ליטעראַרישן ייִדיש” ניט געװען חשובֿ פֿאַר דײַטשישע לײענער. װיכטיק פֿאַר זײ איז געװען די גלױבװירדיקײט פֿון אָט דער אימיטאַציע, דהײנו װי װײַט די דאָזיקע פֿיקטיװע רײד פֿון ייִדישע פּערסאָנאַזשן האָט געשטימט מיט זײער אײגענער השׂגה פֿון ייִדיש. אַזױ װי אַנדערע דיאַלעקטישע רײד, האָט דער “ליטעראַטור־ייִדיש” פֿאַרמאָגט דער עיקר אַ קאָמישן עפֿעקט, װאָס האָט דערצו נאָך געטראָגן אַ שטאַרקע אַנטיסעמיטישע באַפֿאַרבונג. אָבער כּדי צו מאַכן אַ חילוק צװישן די אַלטפֿרענקישע ייִדיש־רעדנדיקע פֿיגורן און מאָדערנע אַסימילירטע ייִדן, האָבן די דײַטישע שרײַבער צוגעטראַכט אַן אַנדער מין ייִדישע שפּראַכלעכע מאַרקירונג. געבילדעדע דײַטשישע ייִדן האָבן צומאָל גערעדט אַ מין “איבער־דײַטש”, אַ מגוזמדיק–קאָרעקטע שפּראַך איבערגעלאָדן מיט געלערנטע װערטער, בפֿרט פֿונעם פֿראַנצױזישן אָפּשטאַם.
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/202400/traces-of-yiddish-in-german-literature/#ixzz4YUDcyQ00
