דער אײראָפּעיִשער ליטעראַרישער רעאַליזם האָט אַנטװיקלט אינעם 18טן־19טן יאָרהונדערט דעם זזשאַנער פֿון „בידלונגס־ראָמאַן“, װאָס האָט געשילדערט די אױספֿורעמונג פֿון אַ מאָדערנער פּעזענלעכקײט דורך בילדונג.
דער אױפֿבלי פֿונעם דאָזיקן זשאַנער איז זיך צונױפֿגעפֿאַלן מיטן אױפֿקום פֿון מאָדערנע נאַציאָנאַלע מלוכות, און דער נײַער אױסגעבילדעטער העלד האָט געדינט אַ ליטעראַרישער מוסטער פֿאַר אַ מאָדערנעם מענטש און אַ בירגער. די מאָדערנע ייִדישע ליטעראַטור איז אַנטשטאַנען אונטער דער השפּעה פֿון דער השׂכּלה, װאָס האָט געזוכט אַריבערצופֿלאַנצן אײראָפּעיִשע אידעען אױפֿן ייִדישן באָדן. אָבער אַנשטאָט דעם בילדונגס־ראָמאַן האָט די ייִדישע ליטעראַטור אױסגעהאָדעװעט אַן אַנדער מין ראָמאַן, דעם „פּיקאַרעסק“, אָדער, װי מרים אודעל פֿאַרייִדישט דעם דאָזיקן באַגריף, „פּליט־ראָמאַן“.
אודעל טענהט אין איר נײַעם בוך „קײן מאָל בעסער! דער מאָדערנער ייִדישער פּיקאַרעסק“, אַז דװקא דער דאָזיקער העלד, אַ הײמלאָזער ייִדישער נע־ונדניק, װאָס װאַלגערט זיך איבער דער װעלט, איז געװאָרן דער עיקרדיקער מאָדערנער ייִדישער טיפּ. זײַן ליטעראַרישער עלטער־זײדע איז געװען דער שפּאַנישער ריטער דאָן קיהאָט, און זײַן טאַטע איז געװען מענדעלעס בנימין השלישי. פֿון זײ שטאַמט אַ גאַנץ ליטעראַריש געזינדל פֿון פֿיגורן אין די װערק פֿון שלום עליכם, ישׂראל ראַבאָן, י. י. זינגער און יצחק באַשעװיס, װי אױך בײַ די רוסישע מחברים איליאַ ערענבורג, יצחק באַבעל, דעם דײַטשישן שרײַבער יוסף ראָט, ביז צו דעם אַמעריקאַנער סאָל בעלאָו און דעם ישׂראלי דוד גראָסמאַן.
להיפּוך צו דעם אַקטיװן העלד פֿונעם בילדונגס־ראָמאַן, איז דער פּליט אַ פּאַסיװע פֿיגור, װאָס האָט אַ קנאַפּע שליטה איבער דעם, װאָס עס טרעפֿט זיך מיט אים. דאָס שפּיגלט אָפּ דעם פּאַסיװן מצבֿ פֿון ייִדן אין דער מאָדערנער געזעלשאַפֿט, אָבער דװקא אָט די פּאַסיװקײט איז זײער אופֿן פֿון װידערשטאַנד, װאָס דערמעגלעכט זײ איבערצולעבן כּלערלײ צרות. דער פּליט לערנט זיך ניט קײן ”בילדונג“ פֿון זײַן דערפֿאַרונג, װאָס װערט געשילדערט װי אַ קײט פֿון טרעפֿונגען אָן קײן שום אינערלעכער לאָגיק אָדער זין.
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/202648/picaresque-in-jewish-literature/#ixzz4ZwA5RzRV
