טײַערע מ. װ,
עס װענדט זיך צי, און װי אַזױ, אונדזער געזונט־סיסטעם אין די פֿאַראײניקטע שטאַטן איז טאַקע „צעבראָכן”. פֿאַראַן פּאָליטיקער װאָס האַלטן, אַז אונדזער געזונט־אָפּהיט איז „דאָס בעסטע אױף דער װעלט.” די מערסטע דרױסנדיקע פֿאַרלאָזלכע מקורים האַלטן, אַז מיר אַמעריקאַנער לײגן אױס אַ מאַיאָנטעק װאָס טױג אױף כּפּרות. די פּינקטלעכע געזונט־קאָסטן פֿון אונדזער סיסטעם באַטרעפֿן אַ פּאָר טריליאָן (טױזנט ביליאָן) דאָלאַר אַלע יאָר, נאָר אונדזער שטאַרביקײט און קרענקלעכקײט איז מער װי אין לענדער, װאָס גיבן אױס װײניקער. (פֿאַראַן אַנדערע סיבות, פֿאַרשטײט זיך, פֿאַר װאָס אונדזער געזונט־סיסטעם איז אומפּערפֿעקט, נאָר דער דאָזיקער חסרון — מיר גיבן אױס מער און באַקומען, רעלאַטיוו גערעדט, װײניקער — איז כאַראַטעריסטיש פֿאַר אונדז.)
פֿאַר װאָס? פֿאַראַן דרײַ סיבות.
ערשטנס, איז אונדזער סיסטעם איבערגעלאָדן מיט אַדמיניסטראַטאָרן, װאָס זײער צאָל שטײַגט אַ סך גיכער װי די צאָל דאָקטױרים און אַנדערע קליניקער. אפֿשר איז דאָס צוליב דער צאָל רעגולאַציעס, נאָר עס קען אױך האָבן צו טאָן מיט דער איבעריקער ביוראָקראַטיע אַרױסגערופֿן פֿון דער אַמעריקאַנער געזונט־צעשפּליטערונג. ניו־יאָרק איז אַנדערש װי אַלאַבאַמע, וואָס איז אַנדערש װי טענעסי, און אַזױ כּסדר.
צװײטנס, מעג יעדער שפּיטאָל רעכענען מער־װײניקער װאָס ער װיל. ס׳איז אַ פֿרײַער מאַרק װאָס איז נאָר „פֿרײַ” פֿאַר די פֿאַרקױפֿערס. שטעלט זיך פֿאָר אַז דו גײסט אַרײַן אין קראָם קױפֿן אַ שטיקל פֿיש. אין אַ דינסטיק צאָלסטו 5 דאָלאַר, און אױף מאָרגן — 25 דאָלאַר. אָן אַ פֿאַרװאָס, אָן אַ פֿאַרװען, סתּם אַזױ. די טאַריפֿן זײַנען אױסגעזױגן פֿון פֿינגער.
דריטנס, און אפֿשר דער עיקר, מאַכט מען אין אונדזער געזונט־סיסטעם צו פֿיל טעסטן, פּראָצעדורן און אָפּעראַציעס. דאָ בין איך נישט אױסן „צו פֿיל” אין עקאָנאָמישן זין, נאָר אין מעדיצינישן. קוק זיך אום ס׳קומעדיקע מאָל װען דו ביסט בײַם דאָקטער, און פֿרעג זיך: „װיפֿל פֿון די זאַכן בין איך זיכער, אַז זײ האָבן מיר טאַקע געהאָלפֿן, און זײַנען נישט געװען גלאַט אַן אופֿן סמתּ יוצא צו זײַן אױף עפּעס אַ טעאָרעטישער צי רעגוליר־פֿאָדערונג? דער אמת איז, אַז אונדזער סיסטעם גלייבט נאָך אַלץ אינעם פּרינציפּ „מער איז װײניקער”, אַנשטאָט „װײניקער איז מער.”
נישט אַלץ איז פֿאַרפֿאַלן. די לעצטע יאָרן מאַכט מען אַ פּעולה אין געװיסע תּחומען. דער אויפֿשטײַג פֿון געזונט־הוצאָות װערט פּאַמעלעכער (אפֿשר צוליב דעם העכערן צוטרוי פֿון דער אַמעריקאַנער באַפֿעלקערונג צו „אָבאַמאַקער‟). נאָכן אַרױסגעלאָזט װערן פֿון שפּיטאָל ווערן פּאַציענטן הײַנט װײניקער שפּיטאָליזירט צום צווייטן מאָל. אין טײל שפּיטעלער האָט מען כּמעט װי עלימינירט די אינפֿעקציעס אין די קאַטעטערס. הײַנט צו טאָג קנעלט מען מער מיט מעדיצין־סטודענטן ווי זיך בעסער אָפּצוגעבן מיטן פּאַציענט, און ווי צו קאָמוניקירן מיטגעפֿיל, װי קײן מאָל פֿריִער — אַ סך בעסער װי אין מײַנע סטודענטישע יאָרן.
אַז מע שמועסט זיך גוט אױס מיטן דאָקטער װעגן די מעלות און חסרונות פֿון זײַן צוגאַנג צו אײַער געזונט, קען מען אפֿשר מאַכן אַ פּעולה אױך פֿון אײַערט טובֿה װעגן.
Read more: http://blogs.yiddish.forward.com/dr-berger-answers-your-health-questions/202744/#ixzz4aCtcbcQ4
