כאָטש מײַן מאַמעס משפּחה איז דורכויס אַן אַשכּניזישע, איז די חמסה, אַ פּנים, אַ דורות־לאַנגע טראַדיציע בײַ זיי. איך ווייס ניט פֿאַר וואָס, אָבער אַ סך קרובֿים מײַנע זענען אויפֿגעוואַקסן מיט חמסות אין זייערע היימען, און ס׳זעט מיר אויס, אַז די טראַדיציע איז געקומען אַזש פֿון בעסעראַביע, פֿון וואַנען מײַנע עלטערע באָבע־זיידע זענען געקומען גלײַך נאָך דער ערשטער וועלט־מלחמה. איך האָב קיינמאָל ניט געהערט, אַז די בעסעראַבער ייִדן זאָלן האָבן זיך באַנוצט מיט חמסות, נאָר ס׳וואָלט מיר ניט געווען קיין חידוש, ווען מײַנע בעסעראַבער אָבֿות וואָלטן זי יאָ געהאַט גענוצט ווי אַ שוץ־מיטל, ווײַל יענער צד פֿון מײַן משפּחה האָט געהאַלטן פֿון כּלערליי מיסטישע ריטואַלן. אַלטע קרובֿים וואָס מײַן מאַמע האָט געקענט, האָבן אַפֿילו „געלייענט קאָרטן‟, אַ בקיאות אויסגעלערנט בײַ די ציגײַנער חבֿרים.
די חמסה איז אין דער אמתן ניט קיין עקסלוסיווער ייִדישער סימבאָל, נאָר אַ ברייט־פֿאַרשפּרייטע קמיע, וואָס איז פּאָפּולער צווישן אַ סך פֿעלקער און רעליגיעזע גרופּעס אינעם מיטעלן־מיזרח און צפֿון־אַפֿריקע. דער סימבאָל שטאַמט, אַ פּנים, פֿונעם אור־אַלטן בבֿול און האָט קלאָרע פּאַראַלעלן צו ענלעכע סימבאָלן, מיט וועלכע די מיצרים האָבן זיך באַנוצט, כּדי פֿאָרצושטעלן די פֿינגער פֿון זייערע געטער „איזיס‟ און „אָסיריס‟. אינעם פֿאָלקלאָר פֿון די מיזרח־ייִדן ווערט דער סימבאָל, וואָס נעמט איר נאָמען פֿונעם אַראַבישן וואָרט פֿאַר פֿינף (ענלעך צו דעם העברעיִשן „חמישה‟), אויסגעטײַטשט ווי אַן אופֿן צו באַדאַנקען גאָט פֿאַר די פֿינף חושים. כּמעט אַלע פֿעלקער, וואָס באַנוצן זיך מיט חמסות, אַרײַנגערעכנט די אַמאָליקע פֿיניקים און די הײַנטיקע מיזרח־ייִדן, באַטראַכטן די קמיע אויך ווי אַ שוץ־מיטל קעגן דעם „עין הרע‟.
הײַנט צו טאָג האַלט קיינער ניט אין מײַן מאַמעס משפּחה פֿון קיין „עין הרעס‟ אָדער פֿון קיין מיסטישע איבערגלויבענישן בכלל. די חמסה בלײַבט אָבער יאָ בײַ זיי אַ באַליבטער סימבאָל און צוליב דעם זאַמלט מײַן מאַמע חמסות פֿון איבער דער גאָרער וועלט.
לעצטנס, בין איך געווען אין מעקסיקע אויף אַ חתונה און בעת אַ באַזוך אין אַ טראַדיציאָנעלן מאַרק אין „קויאַקאַן‟, אַ שיינע געגנט אין דער שטאָט מעקסיקע, האָבן מײַנע אויגן צופֿעליק זיך אָנגעשטויסן אין אַ ריי חמסות. די חמסות האָט מען אויסגעלייגט אין אַ בודקע צוזאַמען מיט כּלערליי אַנדערע מיסטישע סימבאָלן: הינדישע געטשקעס מיט כינעזישע סימבאָלן, קאַטוילישע צדיקים און די בתולה מאַריאַ, צוזאַמען מיט אַ דאָרטיקן אַצטעקישן גאָט „טעזקאַטליפּאָקאַ‟ אין פֿאָרעם פֿון אַ יאַגואַר. פֿאַר די פֿאַרשידענע קמיות, מיסטישע סימבאָלן, הייליקע וואַסערן און „שוץ־פּודערן‟ איז געשטאַנען אַ יונגערמאַן אין אַ ווײַסן כאַלאַט, אַזוי ווי יענע וואָס עס טראָגן די מעדיצינישע סטודענטן. נאָך דעם, וואָס ער האָט מיר דערקלערט, אַז ער נעמט ניט אָן קיין קרעדיט־קאַרטלעך און איך בין אַוועקגעפֿאָרן נאָך מזומן־געלט, איז פּלוצלעם אויסגעבראָכן אַ שלאַקס־רעגן און איך בין געבליבן שטעקן כּמעט אַ שעה אין אַ באַנק.
איך האָב געמיינט, אַז דער אייגנטימער פֿון דער בודקע וואָלט געדאַרפֿט זײַן צופֿרידן, אַז איך בין טאַקע צוריקגעקומען ווי כ׳האָב אים געהאַט צוגעזאָגט; ער האָט אָבער אויסגעזען באמת נערוועז וואָס ער זעט מיך, און, אָן קיין שום באַגריסונג, גלײַך געזאָגט: „איך זע, ׳סעניאָר׳, איר האָט טאַקע גרויסע צרות‟.
„וואָס הייסט?‟ האָב איך געפֿרעגט.
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/188638/the-mexican-hamsa/?p=all#ixzz3dAtBSK1X
