אין 1997 איז אינעם זשורנאַל „ציוויליזאַציע‟ דערשינען אַן אַרטיקל פֿונעם שרײַבער מײַקל שייבאָן אונטערן טיטל „וועגווײַזער פֿאַרן לאַנד פֿון רוחות‟. דאָרט רעדט ער אַרום דאָס באַקאַנטע פֿראַזעביכל „זאָגט עס אויף ייִדיש‟ (Say It In Yiddish), געשריבן פֿון אוריאל און בינה ווײַנרײַך און אַרויסגעגעבן פֿונעם דאָווער־פֿאַרלאַג אין 1958 — און נאָך אַלץ פּאָפּולער הײַנט, נאָך 56 יאָר. דער דאָזיקער אַרטיקל שייבאָנס האָט דעמאָלט געמאַכט אַ טומל צווישן די ייִדישיסטן — ווי מע קען נאָך לייענען אינעם אינטערנעץ־זשורנאַל „מענדעלע‟ און אין דזשעפֿרי שאַנדלערס בוך „אַוואַנטורעס אין ייִדישלאַנד‟ — ווײַל מע האָט געפֿילט, און מסתּמא מיט רעכט, אַז שייבאָן מאַכט אַ ביסל חוזק פֿון ייִדיש.
ער פֿרעגט, למשל, וווּ אין דער וועלט וואָלט מען געקענט ניצן די דאָזיקע פֿראַזעס וועגן טוריסטישע זאַכן — ס׳איז דאָך ניטאָ קיין „ייִדישלאַנד‟, וווּ דער האָטעל־באַדינער, דער באַן־קאָנדוקטאָר, דער שיפֿס־קאַפּיטאַן רעדן אַלע ייִדיש. דעריבער רופֿט ער דאָס ביכל „אַן אַבסורדער, טרויעריקער חפֿץ פֿון אַ לאַנד, וואָס האָט קיין מאָל ניט עקסיסטירט‟, „דאָס דאָזיקע לאַנד פֿון די ווײַנרײַכס איז ווי אַ פֿאַרחלומט פֿאַנטאַזיע־לאַנד‟.
האָבן זיך גלײַך געפֿונען פּאַטריאָטן אונדזערע, וואָס האָבן אַרײַנגעשיקט בייזע בריוו אין דער רעדאַקציע מיט טענות צו שייבאָנען, אַז ייִדיש רעדט מען ניט בלויז אין זײַן פֿאַנטאַזיע, נאָר אויך אויף דער וואָר — ממש הונדערטער טויזנטער מענטשן. און אַז מע רעדט פֿון די 1950ער יאָרן, ווען דאָס ביכל איז אַרויס, זײַנען נאָך געווען מיליאָנען ייִדיש־רעדנדיקע ייִדן איבער דער וועלט — אין ישׂראל, אין אַרגענטינע, אין אייראָפּע — וואָס האָבן ניט געקענט קיין ענגליש, וואָס אַזאַ ביכל וואָלט דעם טוריסט געקומען צו נוץ, כּדי זיך צו פֿאַרשטענדיקן מיט זיי. פּראָפֿ’ דזשעפֿרי שאַנדלער האָט דעמאָלט גערעדט מיט בינה ווײַנרײַך, וואָס האָט אים דערציילט וועגן דעם אַרויסגעבער פֿונעם ביכל, הייוואַרד צירקער, דער גרינדער פֿון דאָווער־פֿאַרלאַג, וואָס ס׳איז געווען זײַן אײַנפֿאַל אַרויסצוגעבן אַזאַ ביכל, ווי אַ סימן פֿון זײַן ליבשאַפֿט צו ייִדיש.
נעמענדיק אין באַטראַכט וואָס אונדזערע ייִדישיסטן האָבן געטענהט, איז טשיקאַווע צו לייענען אַ רעצענזיע פֿונעם ביכל, געשריבן פֿון יצחק באַשעוויס־זינגער און געדרוקט אין „פֿאָרווערטס‟ דעם 21סטן דעצעמבער 1958:
„אין אַנדערע שפּראַכן האָבן די רעדאַקטאָרן נישט געהאַט קיין באַזונדערע שוועריקייטן. טוריסטן קומען, צום בײַשפּיל, קיין פֿראַנקרײַך און מוזן זיך פֿאַרשטענדיקן אויף פֿראַנצויזיש. עס זײַנען פֿאַראַן גענויע ווערטער און אויסדרוקן פֿאַר אַלע קעגנשטאַנדן און סיטואַציעס וואָס דער דורכשניטלעכער טוריסט שטויסט זיך אויף זיי אָן. גאַנץ אַנדערש איז מיט ייִדיש. וועלכער טוריסט קומט דאָס אין ‘ייִדיש־לאַנד?’ אין וועלכן פּאָסט־אָפֿיס, אין וועלכער באַנק רעדט מען דאָס מיט דעם טוריסט ייִדיש? דאָס גאַנצע ביכל טראָגט דעם כאַראַקטער פֿון ‘מעיק בעליוו’ [פֿאַנטאַזיע]. ווען די רעדאַקטאָרן לאָזן רעדן דעם קלערק פֿון האָטעל ייִדיש צו דעם גאַסט און ער זאָגט אים: ‘זײַט אַזוי גוט און פֿאַרשרײַבט זיך אין האָטעל־פּינקס’, רופֿט עס אַרויס בײַם לייענער אַ ביטער געלעכטער. נישטאָ אַזאַ קלערק, נישטאָ אַזאַ גאַסט. דער ‘האָטעל־פּינקס’ עקזיסטירט בלויז אין דער פֿאַנטאַזיע פֿון אַ פֿילאָלאָג. פּונקט אַזוי מאָדנע קלינגט ווען דער פּאַסאַזשיר פֿאָדערט אַ ‘טראַנספֿעריר־בילעט’, אַ ‘סאָבוויי־מטבע’, ווען ער פֿרעגט: ‘צי איז פֿאַראַן אַן אויטאָבוס־דינסט צום פֿליפּלאַץ’—‘ווי קריג איך אַ פֿיר־ליצענץ?’ אַ פֿיר־ליצענץ, ליבע לעזער, איז אַ דראַיווערס לאַיסענס. ס׳איז נישט מײַן שולד וואָס איר פֿאַרשטייט בעסער דעם ענגליש ווי דעם ייִדיש.
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/182821/say-it-in-yiddish/?p=all#ixzz3IyVw9B7v
