דער עסטרײַכישער פֿאָרשער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור אַרמין אײַדהער באַשרײַבט די אײגנאַרטיקײט פֿון אַלכּסנדר שפּיגלבלאַטס פּאָעזיע װי „כּמו־מעטאַפֿיזישע דאָיִקײט‟. אין זײַנע לידער ברענגט שפּיגלבלאַט צונױף צװײ עיקרדיקע טראַדיציעס פֿון דער מאָדערנער ייִדישער קולטור — די װעלטלעכע דאָיִקײט און די רעליגיעזע מעטאַפֿיזיק. אין אַ געװיסן זין פֿאַרסך־הכּלט די נײַע זאַמלונג פֿון שפּיגלבלאַטס לידער, „מיטן ניגון פֿון בלעטערפֿאַל‟, דעם גאַנצן גאַנג פֿון דער מאָדערנער ייִדישער פּאָעזיע. דאָס זאַמלבוך איז כּולל לידער, װאָס דער דיכטער האָט אָנגעשריבן אין די לעצטע פֿיר יאָר פֿון זײַן לעבן, צװישן 2009 און 2013.
שפּיגלבלאַט, װאָס האָט לאַנגע יאָרן אָפּגעאַרבעט װי דער רעדאַקציע–סעקרעטאַר פֿון „די גאָלדענע קײט‟, איז געװען אײנער פֿון די בעסטע קענער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור, און זײַנע לידער זײַנען דורכגעזאַפּט מיט ליטעראַרישע מאָטיװן. אין תּוך גענומען איז זײַן לעצטער זאַמלבוך אַ ליטעראַרישע צװאה, אָנגעשריבן װי אַ שמועס מיט זײַנע פֿאָרגײער און מיטצײַטלער, ייִדישע שרײַבער און דיכטער פֿונעם 19טן און 20סטן יאָרהונדערט. די ליטעראַרישע העלדן, װי בנימין השלישי און סענדערל, „האָבן אַ פֿלאַקער געטאָן פֿון עולם־האמת / מיט די פּאָלעס פֿון זײערע געהאַקטע קאַפּאָטעס / און זיך אַראָפּגעלאָזט אין אַ שפּעטער אלול־נאַכט / אױפֿן מאַרק פֿון דער חרובֿער קהילה טונעיאַדעװקע.‟ אין די דאָזיקע שורות זעט מען בפֿירוש די פֿאַקטור פֿון שפּיגלבלאַטס „כּמו־מעטאַפֿיזישע דאָיִקײט‟: מענדעלעס געשטאַלטן קומען אַראָפּ פֿון דער אײביקײט, אָבער ניט אין אונדזער מענטשלעכער װעלט, נאָר אינעם „עולם־התּוהו‟, אין דער חרובֿער װעלט פֿונעם מיזרח־אײראָפּעיִשן שטעטל. דעם „זײדנס‟ איראָנישער חלום טרעפֿט זיך אָן מיט דער טראַגישער װירקלעכקײט פֿונעם חורבן.
די טאָג־טעגלעכע זאַכן טראָגן אין זיך אַ טיפֿן סימבאָלישן באַטײַט: „אַ רעפֿטל ברױט אױפֿן װײַסן טישטעך, / װי אַן אינדזל װאַקסט אַרױס אין מיטן ים‟. דער דאָזיקער ים ליגט אין דער טיפֿעניש פֿון דעם דיכטערס יחידישער און פֿאַרװוּנדעטער נשמה: „אױסער מיר איז קײנער רונד אַרום נישטאָ, / אױסער מיר, און מײַן זכּרון, װי אַ װוּנד אַן אָפֿענע.‟ דער זכּרון שװימט דורכן צײַט־ים, אָבער בגוף געפֿינט זיך דער דיכטער דאָ, אין דער הײַנטיקער װעלט. און די סאַמע פֿעסטע און פֿאַרלאָזלעכע פֿאַרקניפּונג צװישן דעם עבֿר און דעם הײַנט שאַפֿן די זאַכן. מענטשן גײען אַװעק אין דער אײביקײט, בעת זײערע זאַכן בלײַבן. דערפֿאַר, זאָגט דער דיכטער, „זײַ גוט צו די זאַכן, / די שטומע עדות פֿון קיִום פֿון דײַנעם, / זײַ גוט צו די זאַכן, / זײ װעלן דיך געדענקען.‟ ניט די לעבעדיקע מענטשן נאָר די טױטע זאַכן דינען װי פֿאַרלאָזלעכע שומרים פֿונעם אײביקן זכּרון: „מען זאָגט, אַז אין זאַכן / צאַנקט נאָך אַ ניצוץ, אַ פֿונק / פֿון דער װעלט־נשמה / דער אײביקער.‟
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/185265/outside-of-me-and-my-memory/?p=all#ixzz3RZLMsJfi
