זינט די אייראָפּעער האָבן „אַנטדעקט“ אַמעריקע האָבן זיך דאָ באַזעצט ווער ווייסט וויפֿל מיליאָנען מענטשן, קודם־כּל, פֿון מערבֿ־אייראָפּע, דערנאָך פֿון דרום־ און מיזרח־אייראָפּע, אַזיע, אַפֿריקע און לאַטײַן־אַמעריקע. אַז די אַלט־געזעסענע, ד״ה, די אינדיאַנער, איז פֿון דער אימיגראַציע קיין סך גוטס נישט אַרויס, איז דאָך קלאָר, נאָר נישט דאָס זענען מיר דאָ אויסן.
געווען אין דער „ניו יאָרק טײַמס“ אַן אַרטיקל, פֿון אַ פּראָפֿעסאָרשע פֿון געשיכטע מיטן נאָמען טאַראַ זאַהראַ, וועגן דעם, אויף וויפֿל די פֿאַראייניקטע שטאַטן זענען באמת אַ „גאָלדענע מדינה“. לויט דער שרײַבערין, און נישט נאָר לויט איר, מיינען מיר אַמעריקאַנער, אַז ווען מע זאָלן עפֿענען די טויערן פֿונעם לאַנד, וואָלטן זיך אַהערגעקומען באַזעצן אַלע איבער זעקס מיליאַרד מענטשן, וואָס געפֿינען זיך אויף אונדזער ערד. וויל פּראָפֿ׳ זאַהראַ אַרויסברענגען דעם מער קאָמפּליצירטן אמת, אַז נישט יעדער וויל קומען אַהער; חוץ דעם, גיט זיך נישט יעדן אײַן זיך אַרויפֿצואַרבעטן און ווערן דאָ אַ גליקלעכער.
אמת, דאָ האָבן זיך יאָ אַרויפֿגעאַרבעט אַ סך נײַ־געקומענע, ייִדן און נישט־ייִדן. די וואָס האָבן אײַנגעשטעלט און אַוועק פֿון דער היים זענען נישט געווען די סאַמע אָרעמסטע — יענע האָבן זיך נישט געקענט פֿאַרגינען קיין שיפֿסקאַרטע — ווי אויך נישט די סאַמע רײַכע, וואָס האָבן גוט געלעבט אין דער אַלטער היים און האָבן נישט געהאַט פֿאַר וואָס עוקר צו זײַן. געקומען זענען די אין מיטן: די וואָס האָבן אָפּגעשפּאָרט גענוג געלט אויף אַ שיפֿסקאַרטע און האָבן געהאַט גענוג טאַלאַנט און אַמביציע צו זוכן עפּעס בעסערס אין דער פֿרעמד. אָבער נישט אַלע האָט זיך עס אײַנגעגעבן, ווי ס׳שרײַבט פּראָפֿ׳ זאַהראַ. סוף 19טן־אָנהייב 20סטן י״ה, ווען אַהער זענען געקומען נישט בלויז עטלעכע מיליאָן ייִדן, נאָר נאָך מער מיליאָנען פֿון אַנדערע לענדער און פֿעלקער, איז שוין געווען אַזוי: גענוג געקומענע האָבן אויפֿגעהויבן די הענט און זיך אומגעקערט אין דער אַלטער היים.
אין דער ייִדישער ליטעראַטור און קולטור סײַ דאָ אין אַמעריקע, סײַ נאָך אין מיזרח־אייראָפּע האָט מען צו דעם לאַנד זייער געמישטע געפֿילן. דאָס וואָס ס׳איז דאָ אַ גאַנצער זשאַנער נאָסטאַלגישע לידער וועגן דער אַלטער היים, איז קיין ראַיה נישט; ווער בענקט עס נישט נאָך די יונגע יאָרן, אַפֿילו ווען ער איז דעמאָלט געווען אַ קבצן אין זיבן פּאָלעס און איצט איז ער אַ גבֿיר? זעט איר, חיים טאַובערס „מאָלעוו מײַן שטעטעלע“ ברענגט אַרויס ביידע זײַטן פֿון דער מטבע: פֿון איין זײַט, איז ער גליקלעך וואָס ער וווינט „אינעם געבענטשטן לאַנד אַמעריקע“, אָבער ער בענקט אויך נאָך די יונגע יאָרן, ווײַל דאָס איז די מענטשלעכע טבֿע. הײַנט דאָס ליד „די גרינע קוזינע“? זי איז אָנגעקומען מיט גרויסע האָפֿענונגען, אָבער נאָך יאָרן איבעראַרבעטן זיך און שלעכט פֿאַרדינען גיט זי, כּידוע, אַ רוף אויס: אַז „ברענען זאָל קאָלאָמבוסעס מדינה!‟
לאָמיר אויך קיין מאָל נישט פֿאַרגעסן, אַז פֿון אַמעריקע איז ווײַט נישט געווען קיין חסיד אונדזער גרויסער שלום־עליכם. ווײַל ס׳זענען אים אין רוסלאַנד נישט געגאַנגען די געשעפֿטן איז ער געקומען אַהער פֿאַרדינען פֿון זײַנע פּיעסעס, נאָר ער איז דורכגעפֿאַלן און אַוועק אַ פֿאַרביטערטער. ס׳צווייטע מאָל געקומען אַהער, איז ער דאָ שוין געשטאָרבן; געבעטן האָט ער, מע זאָל אים מקבר זײַן אין קיִעוו, נאָר צוליב דער וועלט־מלחמה האָט מען אים געברענגט צו קבֿורה דאָ אין ניו־יאָרק. בלײַבט ער שוין דאָ אויף אייביק, נישט־געקוקט אויף זײַן בקשה בײַם לעבן. און אין זײַנע שריפֿטן האָט ער קלאָר אַרויסגעברענגט זײַן באַציִונג צו אַמעריקע.
[…]
