this weeks expressions
אַ קלוגער הערט אײן וואָרט און פאַרשטײט צווײ
transliterated
a kluger hert eyn vort un farshteyt tsvey
in English
A wise man hears one word and understands two
in Hebrew
חכם שומע מילה אחת ומבין שתײם
and this
ער כאַפּט עס בּײַם פי(נ)פטן מאָל אויפן וווּנק
transliterated
er khapt es bam fi(n)ftn mol afn vunk
in English
he grasps it after the fifth hint (slow in the uptake)
in Hebrew
הוא תופס את זה בפעם החמישית ברמז (נופל האסימון)
פאַרשטאַנען אויפ‘ן וווּנק
אין אַ פרעמדע שטאָט איז קראַנק געוואָרן אַ סוחר. ליגענדיק אין האָטל האָט ער מורא געהאַט נאָך זײַן טויט זאָל דער האָטל אײגענטימער נישט צונעמען די 10 טויזענט וואָס ער האָט בּײַ זיך.האָט ער געפונען צו דעם אַ קלוגן מיטל. צוגערופן דעם הויז ווירט, אים געזאָגט, אַז ער האָט בּײַ זיך 10 טויזענט דאָלער, און וויל עס אים אָפּשרײַבּן פאַר זײַן גוטע בּאַהאַנדלונג. געהײסן אַרײַנרופן דעם נאָטאַר מיט עדות. אין קורצן, דער אינהאַלט פון דער צואה איז געווען פאָלגענד: שטאַרבּנדיק עלענד אין דער פרעמד און אַנערקענענדיק, אַז דער האָטל אײגענטימער איז געווען זײער פרײַנטלעך צו אים, לאָזט ער צואה און שרײַבּט אָפּ פאַר אים די גאַנצע 10 טויזענט דאָלאַר. אײן פּונקט פאַרלאַנגט ער נאָר, ער וואָס זאָל פאַרפילן, אַז די בּשורה פון זײַן טויט זאָל ער אַלײן איבּערגעבּן זײַן פרוי, וואָס געפונט זיך אין בּיאַליסטאָק, פּוילן, גאַס מאַזור, נומער 32, איר צו וויסן טאָן פון זײַנע לעצטע שעה‘ן און געבּן דער פרוי זײַנער אַזאַ סומע וועלכער ער וועט אַלײן וועלן.
דער סוחר איז געשטאָרבּן, און דער בּעל הבּית פון האָטל איז געפאָרן מיט דעם פּאַפּיר און דאָס געלט צום הײם שטאָט פון נפטר. אַרײַן צום רב, אַלעס איבּערגעגעבּן דעם רב. מען האָט גערופן די פרוי, איבּערגעקוקט אָפיציעל די צואה. גיט ער אַ פרעג דעם בּאַלעבּאָס פון האָטל וויפיל ער וויל געבּן פאַר דער פרוי? דער געלט גײַציקער בּאַלעבּאָס פון האָטעל האָט געענטפערט, אַז ער וויל איר געבּן 100 דאָלאַר. האָט דער רב בּאַלד אַרויסגעגעבּן זײַן פּסק: אַז לויט די צואה דאַרף ער געבּן דער פרוי 9900 דאָלאַר און זיך איבּערלאָזן 100 דאָלאַר.
”וואָס רעדט איר?” האָט אויסגעשריגן דער שאָקירטער אײגנטימער. ”וווּ נעמט איר דאָס פון דער צואה?”
”יאָ, זי איז קלוג צוזאַמענגעשטעלט געוואָרן.” ענטפערט דער רב. ”עס איז דײַטלעך געשריבּן,דאָס איר דאַרפט די פרוי געבּן אַזאַ סומע וואָס איר וועט אַלײן וועלן. און פון אײַערע ווערטער זעט מען אַז פאַר זיך אַלײן ווילט איר 9900, ווען מ‘זאל אַראָפּרעכענען די 100 דאָלאַר וואָס אײַער גוטע האַרץ וויל געבּן די אלמנה. טאָ זײַט אַזוי גוט און בּאַצאָלט….”
farshtanen afn vunk
in a frem’de shtot iz krank gevorn a soykher. ligendik in hotl, hot er moy’re gehat az nokh zayn toyt, vet der hotl eygentimer tsunemen di tsen toyzent vos er hot ba zikh gehat. hot er gefunen tsu dem a klugn mitl. tsugerufn dem hoyz virt, em gezogt, az er hot ba zikh tsen toyzent doler un vil es em opshraybn far zayn gu’te bahandlung. geheysn araynrufn dem notar mit eydes. in kurtsn, der inhalt fun der tsavo’e iz geven folgend: shtarbendik elend in der fremd, un anerkenendik, az der hotl eygentimer iz geven zeyer frayntlekh tsu em, lozt er tsevo’e un shraybt op far em di gantse tsen toyzent doler. eyn punkt farlangt er nor vos er zol farfiln, az di besu’re fun zayn toyt, zol er aleyn ibergebn
zayn froy, vos gefunt zikh in Byalestok, Poyln, Mazur gas, 32, ir tse’visn ton fun zay’ne letste sho’en un gebn der froy zayner aza su’me velkher er vet aleyn veln.
der soykher iz geshtorbn un der balebos fun hotl iz geforn mit dem papier un dos gelt tsum heym shtot fun nifter. arayn tsum Rov, a’les ibergegebn dem Rov. men hot gerufn di froy, ibergekukt ofi’tsyel di tsavo’e. git er a freg dem balebos fun hotel vifil er vil gebn far der froy? der gelt gaytsiker balebos fun hotel hot ge’entfert az er vil ir gebn 100 doler. hot der Rov bald aroysgegebn zayn psak, az loyt di tsavo’e darf er gebn der froy 9900 doler un zikh iberlozn 100 doler.
“vos redt ir!?” hot oysgeshrign der shokirter eygntimer. “vu nemt ir dos fun der tsavo’e?”
“yo, zi iz klug tsuzamengeshtelt gevorn,” entfert der Rov. “es iz klor geshribn, dos ir darft di froy gebn aza su’me vos ir aleyn vet veln, un fun ayere verter zet men az far zikh aleyn vilt ir 9900, ven m’zol aroprekhenen di 100 doler vos ayer gu’te harts vil gebn di almo’ne..to zayt azoy gut un batsolt…”
understanding the hint
A merchant once got sick in a strange town. Lying on his death bed in the inn, he was afraid that after his death the owner of the hotel would take the ten thousand that he had with him. He devised a clever plan to avoid this. He called the innkeeper, told him, that he has ten thousand dollars and wants to have it transferred to his name for his good service. He ordered a notary with witnesses. In short, the content of the will was as follows: Dying alone in a strange land and recognizing that the innkeeper is very friendly to him, he is leaving a will and leaving him the entire ten thousand dollars. Just one stipulation he wants to include, that the news of his death, should be brought to his wife by the innkeeper personally, to her residence in Bialestok, Poland on 32 Mazur Street, to tell her about his final hours and he should give his wife such amount that he himself would desire.
The merchant died, and the owner of the hotel traveled with the document and the money to the deceased’s hometown. Went to the Rabbi’s house and briefed him on everything. The wife was called and they reviewed the will. Asking the innkeeper how much money would he want to give the widow? The greedy owner of the hotel said that he will give her $100.00. The Rabbi rendered his findings, that according to the will he has to give $9900.00 to the wife and keep $100.00 for himself.
“What are you talking about!?” the shocked innkeeper yelled. “How did you derive that from the will?”
“Of course, it was very cleverly written.” the Rabbi explained. “It clearly states, the you have to give the woman, such sum that you yourself would want! From your own words we see that you would want $9900.00 for yourself, when you deduct the $100.00 you so generously wanted to give to the widow, so kindly pay up…..”
הבין ברמז
סוחר אחד נהיה חולה בעיר זרה. בעת ששכב בבית מלון, הוא פחד שמא בעל המלון יקח את העשרת אלפים שיש אצלו, לעצמו, אחרי מותו. אז הוא מצא פתרון מאוד חכם. הוא קרא לבעל המלון, אמר לו, שיש אצלו עשרת אלפים דולר ורוצה להעביר את זה על שמו, על השירות הטוב שקיבל שם. ביקש להביא נוטריון עם עדות. בקיצור, הנה התוכן של הצואה: הולך למות גלמוד בארץ זרה, והיות שבעל המלון היה מאוד ידידותי אליו, הוא משאיר צואה ומעביר לו את כל העשרת אלפים דולר שיש לו. תנאי אחת הוא צריך למלאות, שבעל המלון בעצמו יבשר לאשתו האלמנה על מותו, שגרה ברח‘ מזור 32 בביאלסטוק, פולניה, לספר לה על שעות האחרונות בחייו ולתת לאשה כזה סכום שהוא בעצמו ירצה.
הסוחר נפטר ובעל המלון נסע עם הנייר והכסף לעיר של הנפטר. נכנס לרב ודיווח לו על הכל.קראו לאשה ועברו רשמית על הצואה ותוך כדי זה, שואל אותו הרב כמה כסף הוא רוצה לתת לאשה?
האוהב בצע, בעל המלון, ענה שהוא רוצה לתת לה 100 דולר.
הרב, מיד הוציא את הפסק שלו שלפי הצואה הוא צריך לתת לאשה 9900 דולר ולהשאיר לעצמו100 דולר.
”מה אתה מדבר!?” צעק לו בעל המלון לגמרי המום. ”מאיפה בצואה לקחת את זה?”
”כן, זה כתוב מאוד חכם.” ענה לו הרב. כתוב באופן ברור, שאתה צריך לתת לאשה סכום כזה שאתה בעצמך תרצה. ומתוך המילים שלך רואים שרציתי לעצמך 9900 דולר, כשמורידים את המאה דולר שבטוב ליבך רצית לתת לאלמנה. אז תואיל בטובך לשלם….”
