ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן (1920 –
איז געבױרן געװאָרן אין װין, די טאָכטער פֿון אַ פֿײַנער פֿאָלקזינגערין און אַ לײַדנשאַפֿטלעכן ייִדישיסט. די משפּחה איז אַריבער קײן טשערנעװיץ װען זי איז נאָך געװען אַ יונג מײדל. מײנענדיק אַז זי װיל װערן אַ מאָלערין איז שעכטער־גאָטעסמאַן אַװעק קײן װין צו שטודירן קונסט אָבער האָט געמוזט צוריקקומען קײן טשערנעװיץ װען די דײַטשן זײַנען אַרײַן אין עסטרײַך אין 1938. אין 1941 האָט זי חתונה געהאַט מיט אַ מעדיצינישן דאָקטער, יונה גאָטעסמאַן, און זײ האָבן איבערגעלעבט די מלחמה אין טשערנעװיצער געטאָ צוזאַמען מיט דער מאַמען און עטלעכע אַנדערע פֿון דער משפּחה. זי, איר מאַן און טאָכטער האָבן זיך באַזעצט אין ניו־יאָרק אין 1951.
שעכטער־גאָטעסמאַנס ערשט ביכל פּאָעזיע, אַ קינדערביכל, מיר פֿאָרן, איז אַרױס אין 1963. איר לעצט ביכל דער צװיט פֿון טעג: לידער און צײכענונגען איז אַרױס אין 2007. אירע ביכלעך, סך־הכּל נײַן, נעמען אַרײַן פּאָעזיע פֿאַר דערװאַקסענע, קינדערביכלעך און זינגלידער. זי האָט רעקאָרדירט דרײַ קאָמפּאַקטלעך פֿון אירע לידער און אײן רעקאָרדירונג פֿון פֿאָלקסלידער. זי האָט געשפּילט און שפּילט נאָך אַלץ אַ צענטראַלע ראָלע בײַם אױפֿלעבן און אינספּירירן דעם אינטערעס אין ייִדישן ליד און פּאָעזיע צװישן אַ נײַעם דור קינסטלערס. אַ סך פֿון די בעסטע און באַקאַנטסטע זינגערס בײַם הײַנטיקן טאַג נעמען אַרײַן אירע לידער אין זײער רעפּערטואַר. זי איז דער אײנציקער ייִדישער פּאָעט װאָס זאָל װען אַ מאָל האָבן באַקומען די פּרעמיע פֿאַר נאַציאָנאַלער קולטור־ירושה בײַם לאַנדישן עולמות־פֿאָנד פֿאַר קונסט, די העכסטע אױסצײכענונג אין אַמעריקע פֿאַר דער פֿאָלקקונסט. זינט 1951 וווינט זי אין בראָנקס.
ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן רעדט וועגן איר לעבן און ווערק אין דעם פֿילם ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן: האַרבסטליד אין דער סעריע אַ וועלט מיט וועלטעלעך: שמועסן מיט ייִדישע שרײַבערס, 2007, אַרויסגעגעבן פֿון דער ייִדיש־ליגע, www.leagueforyiddish.org
ס‘לעצטע בלעטל
(איבערקלאַפּנדיק דער מאַמעס זכרונות)
ס‘לעצטע בלעטל פֿונעם לעצטן העפֿטל
שױן פֿאַרמאַכט. די שורות דײַנע, אויפֿגעטרײסלט,
קלאַפּן אױס מײַן נאַכט.
װאָרהאַפֿטיק װי דורכזעעװדיק
אָפּגעצײכנט ביסטו מיר.
איך בין הײַנט די מאַמע פֿון דײַן פֿרי‘ר.
טענער גילדיקן — דײַן בילד נישט װײַכט.
ס‘פֿאַלט אַװעק דער אָװנט,
קילבלעך, רױ און פֿײַכט,
פֿול מיט נאָכקלאַנגען.
ציט זיך
װי ער װאָלט
קײן מאָל נישט פֿאַרגאַנגען.
שאַריי, 1980
מײַן קינד
מײַן קינד,
די זומער־פֿײגל אַלע שױן אַװעקגעפֿלױגן.
דער הימל האָט די לאָדנס צוגעמאַכט.
זיצן מיר בײַם טיש און קלױבן קרישקעס,
װי שױן נאָך דער סעודה— און פֿאַר נאַכט.
שאָטנס— מוראדיק גרױס אױף די װענט.
מיר פֿאַרבײגן די קעפּ מיט זוכנדיקע הענט,
פּרוּװן אַ פֿונק אין אַ ברעקל געפֿינען.
מײַן קינד,
מיט אַ פֿאַרריסענעם שטערן
כ’האָב די ירושה פֿאַרשריבן.
װײ, װאָס ס’איז דערפֿון געבליבן!
זײַ מיר מוחל, דיך נישט־װילנדיק גענאַרט.
לידער, ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן, 1995
Leave a Reply