דער סקאַנדאַל מיט דער ביבליאָטעק פֿונעם ליובאַװיטשער רבי, יוסף יצחק (הריי״ץ), װאָס געפֿינט זיך אין דער רוסישער מלוכה־ביבליאָטעק (די אַמאָליקע לענין–ביבליאָטעק) האָט געהאַט אײן פּאָזיטיװן רעזולטאַט. די רײַכע זאַמלונג פֿון לשון־קודשדיקע ספֿרים אין דער דאָזיקער ביבליאָטעק האָט באַקומען אַ געהעריקע באַהאַנדלונג, און די ביכער זײַנען איצט צוטריטלעך פֿאַר לײענער. װי אַ פּשרה מיט די אַמעריקאַנער חב״דניקעס, האָט די רוסישע רעגירונג באַשלאָסן איבערצוגעבן די זאַמלונג הרײ״ץ אינעם נײַעם ייִדישן מוזײ אין מאָסקװע, װאָס איז למעשׂה אַ טײל פֿונעם גרױסן חב״ד־קאָמפּלעקס אין דער געגנט פֿון מאַרינע־ראָשטשאַ. פֿאָרמעל אָבער בלײַבן די דאָזיקע ביכער אינעם רשות פֿון דער רוסישער מלוכה־ביבליאָטעק.
די זאַמלונג פֿונעם הריי״ץ איז געװען בלױז אײן באַשטאַנד־טײל פֿונעם רײַכן ייִדישן פֿאָנד אין דער לענין־ביבליאָטעק. די צװײ אַנדערע װיכטיקע זאַמלונגען אינעם דאָזיקן פֿאָנד האָבן אַ מאָל געהערט צו דעם מאָסקװער רבֿ יעקבֿ מאַזע (1859—1924) און דעם פֿאָרשער, זאַמלער פֿון העברעיִשער ליטעראַטור, באַראָן דוד גינזבורג (1857—1910). איצט קאָן מען באַקוקן אײניקע ספֿרים פֿון די דאָזיקע דרײַ זאַמלונגען אױף דער אױסשטעלונג אינעם אָריענטאַלן אָפּטײל פֿון דער רוסישער מלוכה־ביבליאָטעק.
אױף דער אױסשטעלונג װערן פֿאָרגעשטעלט פֿאַרשידענע מוסטערן פֿון ייִדישן ביכערדרוק, װאָס זײַנען דערשינען אין די שטעט און שטעטלעך פֿון דער אַמאָליקער רוסישער אימפּעריע. דאָ זעט מען סײַ די פּראָדוקציע פֿון באַקאַנטע דרוקערײַען, װי „די אַלמנה און ברידער ראָם‟ אין װילנע אָדער „די ברידער שאַפּיראָ‟ אין זשיטאָמיר, סײַ די זעלטענע עקזעמפּלאַרן פֿון קלײנע פֿאַרלאַגן אין די קלײנע שטעטלעך, װאָס האָבן אַרױסגעגעבן בלױז עטלעכע טיטלען. גאָר אינטערעסאַנט זײַנען די „קאָנטראַפֿאַקטאָװע‟ אױסגאַבעס. מען האָט זײ בכּיװן געגעבן אַ פֿאַלשן פֿאַרלאַג־נאָמען און אַרײַנגעשמוגלט אין רוסלאַנד פֿון אױסלאַנד, אױסמײַדנדיק די רוסישע צענזור.
די דראַמאַטישע געשיכטע פֿון ייִדישן דרוק אין רוסלאַנד װערט איבערגעגעבן אינעם קורצן אַרטיקל פֿון אַנאַ נעסיס װעגן דעם ענין פֿון די סלאַװוּטער דרוקער, ברידער שאַפּיראָ. די רעגירונג פֿונעם צאַר ניקאָלײַ דעם ערשטן, װאָס האָט געהאַט אין זינען צו באַקעמפֿן די טראַדיציאָנעלע סיסטעם פֿון דער ייִדישער דערציִונג, האָט געלאָזט בלױז צװײ דרוקערײַען, װאָס האָבן געמעגט דרוקן ייִדישע ספֿרים: אײנע אין װילנע און די אַנדערע אין זשיטאָמיר. אַלע „טריפֿענע‟ ביכער האָט די רעגירונג געהײסן צו פֿאַרניכטן. די דאָזיקע גזירה האָט געדױערט אַרום צװאַנציק יאָר, פֿון 1836 ביזן טױט פֿונעם צאַר ניקאָלײַ אין 1855.
די מאָסקװער זאַמלונג איז באַזונדערס אינטערעסאַנט, װײַל דאָ געפֿינען זיך אײניקע פֿון אָט די פֿאַרװערטע ספֿרים, װאָס די צאַרישע צענזור האָט קאָנפֿיסקירט און געשיקט אין דער מלוכה־ביבליאָטעק. צװישן די פֿאַרװערטע ביכער זײַנען געװען מעשׂיות װעגן חסידישע צדיקים. אַזאַ בוך איז, למשל, „קהל חסידים‟ פֿון ר׳ װאַלדען, װאָס איז אַרױס אין װאַרשע אַרום 1870, אָבער צוליב „קאָנספּיראַציע‟ איז דאָס אָרט ניט אָנגעװיזן. דאָס איז אײנע פֿון די ערשטע זאַמלונגען פֿון געשיכטעס װעגן דעם בעש״ט און זײַנע תּלמידים.
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/172095/jewish-books-in-the-russian-state-library/#ixzz2cX6QdOLC
