באָלטימאָר. — ווען ליו פּרײַווען האָט באַזוכט אינעם יאָר 2011 דאָס שטעטל פּאַוואָלאָטש אין אוקראַיִנע, פֿון וואַנען עס האָט געשטאַמט זײַן טאַטנס משפּחה, האָט זיך אים געדאַכט, אַז ער באַזוכט אַ רעאַלע „אַנאַטעווקע‟ — דאָס אויסגעטראַכטע פּלאַץ פֿונעם „פֿידלער אויפֿן דאַך‟. די אָרטיקע תּושבֿים פֿאָרן נאָך אַלץ אַרום מיט פֿערד-און-וואָגן, אַזוי ווי הונדערט יאָר צוריק.
צוזאַמען מיט זײַן ווײַב דזשודי, האָט ער אויך באַזוכט דאָס שוידערלעכע אָרט, וווּ 1,500 אָרטיקע ייִדן זענען דערשאָסן געוואָרן דעם 5טן סעפּטעמבער, אינעם יאָר 1941, און זענען באַגראָבן געוואָרן אין אַ מאַסן-קבֿר.
דאָס אַמעריקאַנער פּאָרפֿאָלק, וואָס וווינט אין אַ וואַשינגטאָנער פֿאָרשטאָט, האָט באַזוכט דעם אָרטיקן מוזיי און די געוועזענע שיל. ביז דעמאָלט האָבן זיי נישט געוווּסט, אַז אינעם שטעטל, וווּ עס האָבן אַמאָל געוווינט זייערע אָבֿות, געפֿינט זיך די פֿאַרדעקטע גרוב, וווּ עס ליגן די דערמאָרדעטע פּאַוואָלאָטשער ייִדן. אויפֿן ראַנד פֿונעם מאַסן-קבֿר שטייט אַ דענקמאָל מיט אַן אויפֿשריפֿט אויף רוסיש און העברעיִש. אינעם זעלבן פֿעלד, וווּ די נאַציס זענען באַגאַנגען דעם רוצחישן טאַט, איז אַמאָל געווען דער אָרטיקער ייִדישער בית-עולם; הײַנט זענען דאָרטן נישט געבליבן קיין מצבֿות.
ווען דאָס פּאָרפֿאָלק האָט זיך אומגעקערט קיין אַמעריקע, האָבן זיי צוערשט געטראַכט, אַז צווישן זייערע קרובֿים, אויב זיי האָבן נישט באַוויזן צו אַנטלויפֿן באַצײַטנס פֿון די נאַציס, איז קיינער נישט געבליבן. באַלד נאָך דעם זענען זיי אָבער געווויר געוואָרן, אַז ליוס טאַטע האָט געהאַט אַ שוועסטערקינד מיטן נאָמען וועלוול, וועלכער איז געבליבן אין רוסלאַנד בעת דער מלחמה. זײַן זון רודאָלף איז אַוועקגעפֿאָרן קיין אַמעריקע אין די 1990ער יאָרן.
מיט צוויי חדשים צוריק, האָט ליו פּרײַווען, צוזאַמען מיט זײַן שוועסטער שעריל, אָפּגעשטאַט אַ וויזיט קיין פֿלאָרידע, און זיך צום ערשטן מאָל געטראָפֿן מיט זייערע קרובֿים — רודאָלף פּרײַווען און זײַן ווײַב, נאַטאַליאַ. ליו, אַ פּענסיאָנירטער געשעפֿט-פֿאַרוואַלטער, וועלכער וווינט אין טשיווי טשייז, שטאַט מערילענד, איז געבליבן צופֿרידן פֿונעם באַזוך און זײַן „דעטעקטיווער אויספֿאָרשונג‟.
דעם 7טן אַפּריל אין אָוונט, ווען זײַן שיל האָט אָפּגעמערקט דעם „יום-השואה‟, האָט ער זיך אומגעקערט אַהיים און דערציילט דער ייִט״אַ וועגן דעם, ווי אַזוי עס האָט זיך אים אײַנגעגעבן צו אַנטדעקן די פֿאַרלוירענע צווײַג פֿון דער משפּחה. פּרײַווען האָט געמאָלדן, אַז הגם ס׳איז אַ טרויעריקע דאַטע, האַלט ער, אַז אין אַזאַ פֿאַל איז צוגעפּאַסט צו פּראַווען אַ שׂימחה.
דער ירושלימער חורבן-מוזיי „יד-ושם‟ האָט געוווּסט, אַז די ייִט״אַ אינטערעסירט זיך מיט אַזעלכע מעשׂיות, און האָט נישט לאַנג צוריק דערציילט דעם מחבר פֿון די שורות וועגן דעם צוזאַמענטרעף פֿון דער משפּחה פּרײַווען.
[…]
Read more: http://yiddish.forward.com/articles/169159/pavoloch/#ixzz2kfTsSmkK
